امروزه استفاده از لیوان‌های کاغذی یک‌بارمصرف در کافه‌ها، رستوران‌ها، شرکت‌ها و خانه‌ها بسیار رایج شده است. بااین‌حال، سؤالات زیادی درباره ایمنی این محصولات و خطرات آن‌ها مطرح شده‌اند. در این مقاله، به بررسی جامع این موضوع می‌پردازیم که آیا لیوان کاغذی سرطان زاست یا خیر و چه عواملی ممکن است بر سلامتی ما تأثیر بگذارند.
معرفی اجزای اصلی لیوان های کاغذی
پیش از اینکه به سؤال «آیا لیوان کاغذی سرطان زاست یا خیر» پاسخ دهیم، بهتر است ابتدا با اجزای اصلی آن آشنا شویم. لیوان‌های کاغذی یک‌بارمصرف از چندین لایه مختلف ساخته می‌شوند که هر کدام از آن‌ها نقش خاصی در عملکرد کلی محصول دارند. لایه اصلی این لیوان‌ها از الیاف سلولزی ساخته می‌شود.
ازآنجایی‌که کاغذ به‌تنهایی نمی‌تواند مایعات را نگه دارد و در برابر رطوبت مقاوم نیست، تولیدکنندگان ناچار هستند لایه‌ای محافظ روی سطح داخلی لیوان اعمال کنند. این لایه معمولا از پلیمرهای پلاستیکی مانند پلی‌اتیلن (PE) یا در مدل‌های جدیدتر از پلی‌لاکتیک اسید (PLA) ساخته می‌شود.
همچنین مواد لیوان کاغذی ممکن است شامل رنگ‌ها، جوهرها، چسب‌های صنعتی برای اتصال لایه‌ها و در برخی موارد ترکیبات ضدآب و ضدچربی باشند. لیوان کاغذی تک جداره که ساده‌ترین نوع این محصولات است، معمولا فقط یک لایه کاغذ با پوشش پلاستیکی دارد.
چرا برخی لیوان های کاغذی سرطان زا تلقی می شوند؟
نگرانی‌های مطرح‌شده درباره لیوان‌های کاغذی بیشتر به دلیل وجود ترکیبات شیمیایی خاص در لایه محافظ پلاستیکی آن‌هاست. این ترکیبات در شرایط خاص، به‌ویژه در مواجهه با حرارت، ممکن است به نوشیدنی نشت کنند و به درون بدن انسان وارد شوند.
خطرات نوشیدن چای در لیوان کاغذی به حضور برخی از مواد شیمیایی مانند بیسفنول A (BPA) در برخی از پوشش‌های پلاستیکی قدیمی مربوط هستند. BPA در گذشته به‌طور گسترده در تولید پلاستیک‌ها استفاده می‌شد. مطالعات نشان داده‌اند که این ماده شیمیایی می‌تواند منجر به اختلالات هورمونی در بدن شود.
بررسی ترکیبات شیمیایی موجود در لایه داخلی لیوان کاغذی
لایه داخلی لیوان کاغذی معمولا از پلی‌اتیلن (PE) ساخته می‌شود که یک نوع پلاستیک نسبتا پایدار و ایمن محسوب می‌شود. این ماده در دمای معمولی پایدار است و احتمال انتقال مواد شیمیایی از آن به نوشیدنی کم است.
بااین‌حال، زمانی که نوشیدنی‌های داغ با دمای بالای 65 درجه سانتی‌گراد در این لیوان‌ها ریخته می‌شوند، ممکن است ساختار مولکولی پلی‌اتیلن دچار تغییراتی شود و مواد شیمیایی موجود در آن شروع به نشت کنند. تحقیقات نشان می‌دهند که میکروپلاستیک‌ها می‌توانند در چنین شرایطی وارد نوشیدنی شوند.
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که اگر نوشیدنی داغ به مدت 15 دقیقه در لیوان کاغذی نگهداری شود، هزاران ذره میکروپلاستیک آزاد می‌شوند. اثرات بلندمدت این ذرات هنوز به‌طور قطعی مشخص نشده است؛ اما نگرانی‌هایی درباره تأثیرات احتمالی آن‌ها بر سلامتی وجود دارد.
خوشبختانه، بسیاری از تولیدکنندگان مدرن به استفاده از پوشش‌های بدون BPA روی آورده‌اند و برخی نیز از پلی‌لاکتیک اسید (PLA) که از منابع زیستی، مانند ذرت به دست می‌آید، استفاده می‌کنند. این جایگزین‌های زیست‌تخریب‌پذیر معمولا ایمن‌تر تلقی می‌شوند؛ ولی باید تحقیقات بیشتری برای تأیید کامل ایمنی آن‌ها در دماهای بالا انجام شود.
نقش دما و زمان تماس نوشیدنی با لیوان کاغذی در افزایش خطر
یکی از مهم‌ترین عواملی که بر میزان نشت مواد شیمیایی از لیوان‌های کاغذی تأثیر می‌گذارد، دمای نوشیدنی و مدت‌زمان تماس آن با سطح داخلی لیوان است. هر چه دمای مایع بالاتر باشد، احتمال تجزیه پوشش پلاستیکی و آزادسازی ترکیبات شیمیایی بیشتر می‌شود.
نوشیدن مایعات داغ در لیوان کاغذی، به‌ویژه در دماهای بالای 70 تا 80 درجه سانتی‌گراد، می‌تواند فرایند نشت را تسریع کند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که در دمای 85 تا 90 درجه سانتی‌گراد، میزان نشت مواد شیمیایی به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
زمان تماس نیز نقش مهمی دارد. اگر نوشیدنی داغ به مدت طولانی در لیوان کاغذی نگهداری شود، فرصت بیشتری برای نشت مواد شیمیایی فراهم می‌شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود که نوشیدنی‌های داغ را سریع مصرف کنید و از نگهداری طولانی‌مدت آن‌ها در لیوان‌های کاغذی خودداری کنید.
عوارض خوردن نوشیدنی داغ در لیوان کاغذی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه کنید این است که عوارض ناشی از نوشیدن چای یا قهوه داغ در لیوان کاغذی یک‌بارمصرف، به خود لیوان مربوط نمی‌شوند، بلکه با دمای نوشیدنی مرتبط هستند.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) نوشیدنی‌های بسیار داغ (با دمای بالای 65 درجه سانتی‌گراد) را به‌عنوان یک عامل سرطان‌زای احتمالی طبقه‌بندی کرده است. مصرف مکرر نوشیدنی‌های بسیار داغ می‌تواند به مری آسیب برساند و باعث سوختگی، التهاب و تحریک مکرر بافت‌های مری شود؛ در نتیجه، خطر سرطان مری را افزایش می‌دهد؛ بنابراین، صرف‌نظر از اینکه از چه ظرفی استفاده می‌کنید، نوشیدن مایعات در دماهای بسیار بالا خطرناک است.
آیا مصرف لیوان کاغذی در حد معمول واقعاً خطرناک است؟
با وجود نگرانی‌های مطرح‌شده، باید تأکید کرد که استفاده گاه‌به‌گاه از لیوان‌های کاغذی برای نوشیدن چای یا قهوه، به احتمال زیاد، خطر قابل‌توجهی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند. میزان مواد شیمیایی که از پوشش لیوان نشت می‌کند، معمولا بسیار کم است و در سطوحی بسیار پایین‌تر از آستانه‌های خطرناک قرار دارد.
مطالعات نشان داده‌اند که حتی اگر مقادیری از میکروپلاستیک‌ها یا مواد شیمیایی به نوشیدنی نشت کنند، این مقادیر معمولا در محدوده ایمن تلقی می‌شوند. بااین‌حال، مصرف روزانه و مکرر نوشیدنی‌های داغ در لیوان‌های کاغذی ممکن است در طول زمان منجر به انباشت این مواد در بدن شود. این موضوع به‌ویژه برای افرادی که روزانه چندین فنجان قهوه یا چای داغ از لیوان‌های یک‌بارمصرف می‌نوشند، می‌تواند نگران‌کننده باشد.
همچنین باید توجه داشته باشید که کیفیت لیوان‌های کاغذی مختلف بسیار متفاوت است. لیوان‌های تولیدشده توسط برندهای معتبر که استانداردهای بهداشتی را رعایت می‌کنند، به احتمال زیاد، ایمن‌تر از محصولات بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت هستند. خوب است بدانید که بهکام یکی از معتبرترین فروشندگان لیوان کاغذی باکیفیت است.
نظر متخصصان بهداشت در مورد لیوان های کاغذی چیست؟
متخصصان بهداشت معمولا دیدگاه متعادلی نسبت به استفاده از لیوان‌های کاغذی یک‌بارمصرف دارند. بیشتر آن‌ها بر این باور هستند که بر اساس شواهد علمی موجود، استفاده روزمره از این محصولات منجر به ایجاد خطرات جدی مانند سرطان نمی‌شود.
بااین‌حال، بسیاری از کارشناسان توصیه می‌کنند که در صورت امکان، از جایگزین‌های پایدارتر مانند فنجان‌های سرامیکی یا شیشه‌ای استفاده شود. این جایگزین‌ها نه‌تنها از نظر بهداشتی ایمن‌تر هستند، بلکه از منظر زیست‌محیطی نیز مزیت دارند.
همچنین برخی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند که اگر مجبور به استفاده از لیوان کاغذی هستید، قبل از اینکه نوشیدنی خود را به درون آن بریزید، منتظر بمانید تا کمی سرد شود. این کار هم از آسیب حرارتی به مری جلوگیری می‌کند و هم احتمال نشت مواد شیمیایی را کاهش می‌دهد.
جمع‌بندی
در پاسخ به سؤال اصلی که آیا لیوان کاغذی سرطان زاست یا خیر، باید گفت که شواهد علمی موجود ارتباط بین استفاده معمول از لیوان‌های کاغذی و سرطان را تأیید نمی‌کنند. بااین‌حال، نگرانی‌هایی درباره نشت احتمالی مواد شیمیایی، به‌ویژه در دماهای بالا، وجود دارد.
به احتمال زیاد، خطر اصلی به خود لیوان کاغذی ربطی ندارد، بلکه از ترکیب عواملی مانند دمای بالای نوشیدنی، مدت‌زمان تماس و کیفیت لیوان ناشی می‌شود. استفاده گاه‌به‌گاه از این محصولات بی‌خطر است؛ اما مصرف روزانه و طولانی‌مدت ممکن است نگران‌کننده باشد. متخصصان رعایت نکات زیر را برای کاهش خطرات احتمالی توصیه می‌کنند:
- از لیوان‌های کاغذی باکیفیت و دارای استانداردهای بهداشتی استفاده کنید
- قبل از نوشیدن نوشیدنی، منتظر بمانید تا کمی سرد شود
- از نگهداری طولانی‌مدت نوشیدنی‌های داغ در لیوان کاغذی خودداری کنید
سؤالات متداول
1. آیا تماس مداوم نوشیدنی داغ با لیوان کاغذی مضر است؟
بله، تماس مداوم و طولانی‌مدت نوشیدنی‌های داغ با لیوان کاغذی می‌تواند باعث نشت بیشتر مواد شیمیایی از پوشش پلاستیکی شود. هر چه دمای نوشیدنی بالاتر و زمان تماس بیشتر باشد، احتمال آزادسازی میکروپلاستیک‌ها و ترکیبات شیمیایی افزایش می‌یابد؛ بنابراین، توصیه می‌شود نوشیدنی را سریع مصرف کنید یا منتظر بمانید تا کمی سرد شود. همچنین اگر روزانه چندین فنجان نوشیدنی داغ مصرف می‌کنید، بهتر است به فکر جایگزین‌های پایدارتر باشید.
2. آیا لیوان های با روکش PLA ایمن تر از PE هستند؟
لیوان‌هایی که با پلی‌لاکتیک اسید (PLA) پوشش داده شده‌اند، معمولا به‌عنوان جایگزین سبز و زیست‌تخریب‌پذیر برای پلی‌اتیلن (PE) در نظر گرفته می‌شوند. PLA از منابع گیاهی تولید می‌شود و به‌طور کلی ایمن‌تر تلقی می‌شود. بااین‌حال، تحقیقات درباره رفتار PLA در دماهای بالا هنوز در حال انجام است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که PLA نیز ممکن است در دماهای بسیار بالا شروع به تجزیه کند. البته محصولات حاصل معمولا کم‌خطرتر از PE هستند. در کل، لیوان‌های PLA گزینه بهتری محسوب می‌شوند.
3. در مقایسه با لیوان پلاستیکی، چرا لیوان کاغذی اثرات منفی بر سلامتی ندارد؟
توجه کنید که لیوان‌های کاغذی نیز دارای لایه‌ای پلاستیکی هستند. تفاوت اصلی در این است که لایه پلاستیکی در لیوان کاغذی معمولا نازک‌تر از لیوان پلاستیکی است. همچنین بسیاری از لیوان‌های کاغذی پوشش‌های بدون BPA دارند که ایمن‌تر هستند. بااین‌حال، هر دو نوع لیوان می‌توانند در دماهای بالا مواد شیمیایی آزاد کنند. البته حجم آن‌ها در لیوان کاغذی بسیار کمتر از لیوان پلاستیکی است. این موضوع لیوان کاغذی را به گزینه‌ای ایمن‌تر برای مصرف نوشیدنی‌های گرم تبدیل می‌کند.